Bir bakışta belki hiçbir şey ifade etmeyen mum çubuğu dizilimleri dikkatli ve bilinçli gözlerle tekrar izlendiğinde pek çok formasyona ait ipuçları yakalamak mümkün olabilir.
Formasyonlar
Olağan sürecinde belirli şartlar altında belirli bir tepkiyi oluşturan piyasanın farklı bir zamanda aynı şartlar oluştuğunda yine benzer tepkiler vermesi son derece doğaldır. Bu varsayımdan hareketle fiyatları oluşturan genel verilerin belirli şekillere bürünmesi bazen yatırımcı için son derece değerli öncü veriler teşkil eder. Formasyonları bilen ve grafiklerde okuyan yatırımcı geleceğe dair yatırım kararlarını verirken daha az risk üstlenmiş olur.
Kripto Grafiklerinde Mum Çubuklarının Önemi
Grafiklere bakıp size en anlattığını öğrenmek istiyorsanız yapacağınız ilk şey mum çubuklarını öğrenmek. Mum çubukları hakkında internette bir çok eğitici yazı ve video bulabilirsiniz. Mum çubuğu bir varlığın seçili zaman aralığında yapmış olduğu fiyat hareketlerini gösterir. Örneğin BTCUSD 4h grafiğini açtığımızı düşünelim. (Tradingview sitesinde 1 dakikadan 1 aya kadar zaman aralıklarını seçmek mümkün.)
4 saat sonunda eğer Bitcoin fiyatı artmışsa mum çubuğu yeşil renk alır. Düşmüşse kırmızıya döner. 4 saatin başlangıcındaki değer ile bittiği andaki değer kalın (mum) çizilir. 4 saat içinde gördüğü en yüksek değer ve en düşük değer ise ince (fitil) çizilir. Aslında mum çubukları bu kadar basit ve net bir anlatım sunar.
Mum çubukları bir araya gelip formasyonları oluşturur. Formasyon okuması yaparak teknik analiz yapmak mümkündür lakin bu yazımızın konusu formasyonlar değil. Tekil olarak mum çubukları da size yol gösterici mahiyet taşır. Önce mum çubuklarının en ünlüsü olan Doji’den başlayalım.
Çekiç (Hammer)
Çekiç çubuğu görsel olarak Thor’un çekicine benzer. Uzun bir sap ve sapa göre kısa kalan başlıktan müteşekkildir. Çekiç çubuğunda üst kısımda fitil gerçekleşmez.
Fiyatlar düşerken oluşan çekiç çubuğu yükselişi simgeler. Tipik bir trend dönüş sinyalidir.
Ters Çekiç (Inverted Hammer)
Ters çekiç, adından da anlaşılacağı üzere çekiç’in ters dönmüş halidir. Yani sapı yukarıda, gövde aşağıda.
Ters çekiç çubuğu da çoğu zaman trend dönüş sinyali olarak okunur.
Kayan Yıldız (Shooting Star)
Fiyatlar yükselirken en tepede oluşur. Yani fiyatın geri döneceğine alamet eder. Görüntü olarak ters çekicin aynısıdır. Fark olarak yükselen piyasalarda görünür. Mum çubuğu kırmızı ya da yeşil olmuş fark etmez.İkisi de aynı şekilde yorumlanır. Eğer fitil çok uzun olur ve fitile göre gövde çok kısa kalırsa düşüşün şiddetli olacağını simgeler.
Ters çekiç, Boğanın erken uyarısı
Bu mum formasyonu, uzun süredir devam eden bir satış dalgasından sonra ortaya çıkıyorsa potansiyel boğa yolculuğunun erken bir uyarısı olarak kabul edilir.
Çift dip nokta bir varlığın dip noktasını gördüğüne işaret. Eğer çift dip noktayı görürseniz, artık düşüş momentumunun gücünü kaybettiği anlamına ulaşabiliriz.
Akşam Yıldızı
Yükselişin düşüşe dönüştüğü bir formasyon olan akşam yıldızı uzun yeşil bir mum, ardından doji mumu ve üçüncü olarak da uzun bir kırmızı mumdan oluşur. Akşam yıldızı üç mum çubuğundan oluşur. Büyük bir yeşil çubuk, ardından gelen Doji, ardından büyük kırmızı bir mum çubuğu. Bu görüntü net bir şekilde düşüşü simgeler.
Teknik analize temel teşkil eden bu şekillerin listesini uzatmak mümkün. Bu yazımızda sadece en popülerlerine yer verdik. Kripto grafiklerinde mum çubuklarının arasında özellikle Doji en çok itibar edilen mum çubuğudur.
Doji
Eğer seçili zaman aralığında başlangıç ve bitiş değerleri çok yakınsa Doji çubuğu oluşur.
Gördüğünüz gibi fitiller uzun mum ise çok kısa oluşmuş.Seçili zaman aralığında fiyat yukarı ve aşağı hareket etmiş ama başladığı değerlere yaklaşarak tamamlamış. Bu da fitilleri uzatan ama mumu kısa tutan etki yapar. Peki Doji’nin manası nedir?
Doji trend reversal signal’dır. Yani gidişatın tersine döneceği manası taşır. Grafikte gödüğünüz gibi Doji çubuğu düşen fiyatları yükseltmiş, yükselen fiyatları ise düşürmüş.
İkili Dip Formasyonu
İkili dip formasyonu sıklıkla görülebilen, güvenilen bir formasyondur. Düşüşüne devam eden bir fiyatın dipten dönüşüne dair sinyal veren önemli bir dönüş formasyonudur.
Örnek şekilde görüldüğü gibi aşağı yönde hareketine devam eden fiyat ilk aşamada önemli bir destek noktasından geri döner. Bu nokta daha önce tespit edilmiş bir destek noktası olabileceği gibi rastlantısal, ya da önemli ekonomik gelişmelerin fiyatlara yansıdığı seviyeler de olabilir. Ancak her durumda yatırımcıların iradesini yansıtan önemli bir dayanak noktası durumundadır. Buradan geri dönen fiyat kısa süren bir toparlanma sürecinden sonra aynı seviyeye geldiğinde tekrar hareketine devam edemeyip geri dönüyorsa ilgili seviyenin önemli bir destek noktası olduğu teyit edilmiş olur. Eğer fiyat bir önceki dönüşünden daha uzak bir noktaya kadar ulaşmayı başarırsa ayı piyasasının cesareti kırılır ve hızlı alımlar baş gösterir.
Fiyatın iki kez kırmayı denediği noktalar dipleri, iki dip arasında yükselmeyi denediği son noktadan çizilmiş yatay bir çizgi de omuz hizasını oluşturur. Omuz çizgisi diye isimlendirilen bu önemli hat yukarı doğru kırıldığı anda boğaların hakimiyeti iyiden iyiye hissedilir ve alıma geçmek için en uygun koşullar oluşmuş olur. Omuz hizası üzerinde yükselişler çoğu kez hızlı ve kesintisiz olabilir.
İkili Tepe Formasyonu
İkili tepe formasyonu ikili dip formasyonu ile benzer özelliklere sahip olmakla beraber tek farkı yükselen bir grafikte ikili dibe göre simetrik özellikler göstermesidir.
Yukarı yönde hareketine devam eden fiyat ilk aşamada önemli bir direnç noktasına ulaşıp geri döner. Buradan geri dönen fiyat kısa süren bir toparlanma sürecinden sonra aynı seviyeye geldiğinde tekrar hareketine devam edemeyip geri döndüğünde ikili tepe formasyonunun son aşamasına geçilmiş olur. Bundan sonra fiyat daha önce gösterdiği geri noktasından daha aşağıya düşerse ikili tepe formasyonu tamamlanmış olur.
Fiyatın iki kez kırmayı denediği noktalar tepeleri, iki tepe arasında geri çekilmeyi denediği son noktadan çizilmiş yatay bir çizgi de omuz hizasını oluşturur. Omuz çizgisi diye isimlendirilen bu önemli hat aşağı doğru kırıldığı anda ayıların hakimiyeti kendini gösterir ve satışa geçmek için en uygun şartların oluştuğu anlaşılır. Omuz hizası altındaki düşüşler çoğu kez hızlı ve kesintisiz olabilir.
Üçgen Formasyonları
Üçgen formasyonları yönüne karar vermeye çalışan bir piyasada genellikle önemli beklentiler öncesinde oluşan belirgin ve güvenilir bir formasyondur.
Fiyatlar belirli bir hareket alanına sahipken bu alan gittikçe daralır ve bir süre sonra fiyatın hareket edebileceği bir genlik kalmaz. Bu durumda fiyat sıkışan noktadan belirli bir yöne fırlayarak yolunu bulur ve kendisine yeni bir akış alanı açar. Fiyatlar doğası gereği hareket etmek ister. Spekülasyon olmayan bir piyasada kazanç elde etmek mümkün olmayacağından fiyatın belirli bir harekete sahip olması arzulanan ve gerekli bir durumdur. Bu nedenle fiyatın bir süre sıkıştıktan sonra hızla bir yöne ilerleyip aradaki durağan dönemi kapatmak istemesi oldukça anlaşılabilir bir davranış şeklidir.
Üçgenler temel olarak üç bölüme ayrılmaktadır. İfade ettiği şekil açısından “yükselen üçgen”, “alçalan üçgen” ve “simetrik üçgen” olarak gruplandırılan bu formasyon topluluğu önemli haberlerin arifesinde sıklıkla görülen bir formasyon şeklidir.
Yükselen Üçgen Formasyonu
Yükselen üçgen formasyonunun hipotenüs kenarı gittikçe yükselen bir eğime sahip olur. Bu nedenle yükselen üçgen ismini alır. Fiyat üst tarafta belli bir direnç noktasına uygun olarak yataydaki izafi bir hattı geçemez. Ancak her seferinde geri çekildiğinde de aşağı yönlü hareketinin boyutu azalır. Dolayısıyla gittikçe daralan bir alanda fiyat sıkışır.
Yükselen üçgen formasyonunun kırılma noktasında fiyat hareketinin genellikle yukarı yönlü olacağı düşünülür. Dolayısıyla üçgenin üst sınır çizgisini anlamlı miktarda geçmesi alım sinyali için gerekli koşullar oluştuğunun habercisi olarak değerlendirilir. Çıkış esnasında fiyatın hızla yön bulma eğilimi bazen ters yönlü kısa ilerlemelere sebep olabilir. Bu durumda üçgen çıkışında kabul edilebilir miktarda yukarı yönlü hareketi teyit etmek için beklemek yararlı olabilmektedir.
Alçalan Üçgen Formasyonu
Yükselen üçgen formasyonunun tüm özelliklerine sahip olmakla beraber ilgili formasyonun alt simetrisi gibi çalışır. Hipotenüs kenarının eğimi aşağı yönlüdür. Fiyat alt tarafta belli bir destek noktasına uygun olarak alt tarafa geçemez.Ancak her geri dönüş her seferinde daha kısa olur ve fiyat gittikçe daralan bir aralıkta sıkışmaya başlar. Hareket edecek alan bulamayan fiyat sonunda sıçrama yaparak kendisine yeni hareket alanı açar.
Alçalan üçgen formasyonunun kırılma noktasında fiyat hareketinin genellikle aşağı yönlü olacağı düşünülür. Dolayısıyla üçgenin alt sınır çizgisini anlamlı miktarda geçmesi satım sinyali için gerekli koşullar oluştuğunun en önemli göstergesidir. Çıkış esnasında fiyatın hızla yön bulma eğilimi bazen ters yönlü kısa ilerlemelere sebep olabilir. Bu durumda üçgen çıkışında kabul edilebilir miktarda aşağı yönlü hareketi teyit etmek için beklemek yararlı olabilmektedir.
Simetrik Üçgen Formasyonu
Bazen üçgen oluşumunda piyasa beklentisi kararsızlık gösterebilir. Fiyat her iki yönden sıkışırken ne aşağı eğim ne yukarı eğimden söz etmek mümkün olmaz. Fiyat her seferinde yukarıda belli bir noktadan dönerken aşağıya ilerlediğinde orada da yine aynı uzunluktaki bir noktadan geri dönebilir. Dolayısıyla bir üçgen oluştuğu açıkça gözlenirken üçgenin yönü hakkında fikir edinmek mümkün olmaz.
Fiyatın gittikçe sıkıştığı ve uç noktaya ulaştığında yüksek bir ivmeyle bulunduğu noktayı aşarak hızla bir yöne ilerleyeceği açıktır ancak simetrik üçgen ismi verilen bu formasyonda yönü tayin etmek mümkün olmaz. Yapılabilecek en iyi şey fiyat yönü tamamen belli olduktan sonra hızla ilerlemekte olan yeni fiyat hareketinde yer alabilmektir.
Simetrik üçgen formasyonunda da yine kısa süreli ters hareketler oluşabileceği bilinciyle fiyatın bir süre için gerçek yönünü bulmasını beklemek en yararlı davranış olacaktır.
Omuz Baş Omuz Formasyonu
Omuz baş omuz formasyonu yükselen fiyat eğiliminin geri dönüşüne ait güvenilir sinyal üreten önemli formasyonlardan biridir. İngilizce deyimiyle “head and shoulders” teriminden Türkçe’ye çevrilen bu formasyon ilk bakışta bir baş ve yanında daha alçakta iki yanda omuz görüntüsüyle anılan tabire uyumlu bir görünüş sergiler.
Örnek şekilde peş peşe oluşmuş iki omuz baş omuz formasyonu konuyu açıklamaya yardımcı olacaktır. Görüldüğü gibi fiyatlar önce belli bir seviyede tepe yaparak omuz kısmını oluşturuyor. Sonrasında geri çekilen fiyat bir süre sonra daha büyük bir ivme ile yükseldiğinde daha yukarıda bir tepe oluşturuyor. Çoğu kez baş diye nitelendirilen bu tepenin genliği omuz diye ifade edilen kısmın genliğinden büyük olabilmektedir. Üçüncü aşamada neredeyse daha önce çizilen omuz tepeceğine eşdeğer yükseklikte ve boyutta başka bir omuz oluştuğu görülür. Omuz baş omuz formasyonunun bu şekilde oluşması formasyonun gerçekleştiği anlamına gelir.
Ancak dikkat edilmesi gereken nokta omuz baş omuz formasyonu tamamlandıktan sonra omuz ve baş alanlarının alt tabanını oluşturan destek çizgisinin aşağı yönde kırılmasını beklemektir. Formasyonun teyit edilmesi için fiyatın aşağı yönde kırılmış olması gerekmektedir. Aşağı yönde anlamlı miktarda ilerleyen fiyat yatırımcı için iyi bir satış sinyali olarak değerlendirilmektedir.
Ters Omuz Baş Omuz Formasyonu
Omuz baş omuz formasyonunun tüm özelliklerini taşıyan fakat fiyat grafiğinin alt kısmında simetrisi olarak oluşan bir formasyondur. Omuz baş omuz formasyonunun dikey eksende döndürülmüş halidir. Aşağı ilerleyen fiyat yönünde oluşur ve yukarı dönüş başlangıcını ifade eden güvenilir bir dönüş formasyonudur.
Aşağı yönlü ilerleyen fiyat öncelikle belli bir destek noktasında dip oluşturur. Geri dönüş yapan fiyat bir süre sonra daha yüksek bir ivme kazanarak tekrar düşüşe geçtiğinde daha alt seviyede daha büyük bir dip oluşturur. Baş diye ifade edilen kısım oluştuktan sonra yine düşüş eğilimine giren fiyat son hamlesinde baş kısmının ulaştığı noktaya ulaşamadan önceki omuz uzantısına ancak gelebilir. Sonuçta ters yönlü bir omuz baş omuz formasyonu görünür.
Formasyonun teyidi için fiyatın mutlaka omuz çizgisini yukarı yönlü kırması ve anlamlı miktarda ilerlemesi beklenmelidir. Omuz çizgisinin altında kalan fiyat alım için gerekli şartların oluşmadığının ifadesidir.
Dikdörtgen Formasyonu
Belirli bir yönde kararlılıkla ilerleyen fiyatın ters yönde tepkiyle karşılaştığı ve kısa bir bant içerisinde yukarı aşağı hareketlerle oyalanma sürecine girdiği alanın kısa adı dikdörtgendir. Genellikle kar realizasyonu esnasında yoğunlukla gözlemlenen ve ayıların boğalarla, boğaların ayılarla durup bir müddet çatıştığı karşılaşma koridorudur.
Dikdörtgen oluşumunda fiyat belli bir yerden aniden ters yöne dönüş yapar. Fakat karşı yönde gelişen bu hareket yine kısa bir alan içinde geri döndürülür. Böylece belli iki sınır arasında fiyat paralel eksende gidip gelir. Bunun sonucunda ilgili alanda bir dikdörtgen oluşumu meydana gelir.
Dikdörtgenler hem düşen, hem yükselen trend esnasında görülebilir ve çıkışında önceki ilerleme yönü muhtemelen korunur. Yani dikdörtgen çıkışlarındaki fiyat yönünün dikdörtgen oluşmaya başlamadan önceki yönle aynı olması daha yüksek ihtimaldir.
Yükselen bir grafikte oluşan dikdörtgen için üst direnç noktası yukarı kırıldığı anda alım, alçalan bir grafikte oluşan dikdörtgen için alt destek noktası aşağı kırıldığı anda satım emri vermek riski azaltır.
Bayrak Formasyonu
Bayrak formasyonunun genel davranışı dikdörtgen formasyonuna benzer özellikler taşımasına rağmen fiyata ters yönde oluşan akımın şiddeti daha yüksek olduğundan ilerleyen fiyatın tam tersi istikamette oluşan kısa bir geri dönüş alanı görülebilir. Şekil itibari ile bayrağı anımsattığı için bu adı almıştır.
Belli bir yönde ilerleyen fiyat kar realizasyonu, düşük öneme sahip ekonomik verilerin açıklanması veya benzer sebeplerle herhangi bir yerde tepkiyle karşılaşıp trende tam ters yönde kısa süreli dönüşler gösterebilir. Bu geri dönüş paralel iki destek ve direnç sınırı arasında belirlenmiş fiyat kanalı aralığında gerçekleşir. Ancak bu geri dönüş hareketi genellikle dikdörtgenlerdeki gibi ömre sahip olmaz ve kısa sürede içerisinde fiyat kaldığı yerden eski trendine uygun hareket etmeye devam eder.
Bayrak çıkışlarında fiyat muhtemelen bayrak oluşmaya başlamadan önceki yönde hareket etmeye geri döner. Bayrak formasyonu çıkışında fiyatın bayrağı kırarak bir süre ilerlemesini beklemek pozisyonun riskini azaltmak açısından büyük önem taşır. Alçalan bir piyasa için bayrağın alt kenarının aşağı yönlü kırılması satış sinyali, yükselen bir piyasa için bayrağın üst kenarının yukarı yönlü kırılması alış sinyali için uygun bir şart olarak kabul edilmektedir.
Yükselen Bayrak Formasyonu
Takoz Formasyonu
Takozlar belirli bir dönem içerisinde fiyatların nispi olarak gittikçe daha az genlikte hareket ettiği ve giderek sıkıştığı alanı ifade eden bir oluşumdur. Oluşum şartları nispeten üçgenlere benzemekle beraber oluşum süreci çok daha uzundur ve daralan her iki sınır çizgisi ufukta birleşmeden fiyat kırılır.
Takozun eğimi takozun yönü olarak betimlenir ve takoz çıkışında fiyat genellikle aynı yönde kırılma eğilimi gösterir. Ancak bu ihtimal üçgen formasyonlarındaki gibi kuvvetli bir faktör değildir. Dolayısıyla üçgen formasyonundaki kadar güvenilir bir yön tayini yapmak riski yükseltebilir. Takoz formasyonundan en iyi yararlanma şekli takoz sınırları kırıldıktan sonra yaşanacak yüksek ivmeli uzun soluklu harekette yer almak olacaktır. Dolayısıyla takoz sınırını yukarı kıran harekette alım, aşağı kıran harekette satım pozisyonu açmak iyi bir yatırım stratejisi olacaktır. Ancak kırılma hareketinin ters yönlü kısa süreli bir tepki olup olmadığını anlamak için fiyatın takozdan anlamlı miktarda uzaklaşmasını beklemek akıllıca bir davranış olacaktır.
Takozlar diğer formasyonlar kadar sıklıkla görülmemesine rağmen önemli bir formasyondur ve yüksek öneme sahip ekonomik hareketlerde görülmesi muhtemeldir.
Ortak Grafik Desenlerinin 3 Grubu
Bullish Desenleri (fiyatların artması)
Bayrak
Bayrak
Ölçülen hareket yukarı
Simetrik üçgen
Artan tarak
3 yükselen vadi
Saplı Kupa
Artan üçgen
Ayı Desenleri (fiyat düşüyor)
Simetrik üçgen
3 azalan tepe
Azalan tarak
Azalan üçgen
Bayrak
Kulplu ters bardak
Ölçülen aşağı hareket
Bayrak
Ters Desenler
Baş ve omuzlar üst
Dikdörtgen üstleri
Çift dipleri
Elmas dipleri
Bu yüzden, kripto çizelgelerine veya diğer ticari varlıkların grafiklerine bakarken, bu kalıpları hemen tanımlayabilmelisiniz. Nasıl göründüklerini öğrenmek için bir dakikanızı ayırın, bu kalıpları çok yakından tanıyacaksınız - özellikle onları gerçek fiyat hareketlerinde tanımaya başladığınızda.
Göstergeler
Göstergeler grubu fiyat hareketlerinin belli matematiksel gerçekliklerinden yararlanılarak elde edilen sonuçların kati sayısal değerlerle ifade edilme şeklidir. Göstergeler neden ve sonuçları sorgulamaz. Grafik üzerine yerleştirildiklerinde belirli matematiksel hesaplamalar yöntemiyle sonuçlar doğurur ve grafiğe iliştirerek gösterir. Göstergeler fiyat hareketlerinin tarihsel sürecinde belirli baskılar altında hep aynı sonucu doğurmaya yatkın olduğu gerçeğiyle üretilmiş olup fiyatların kati değer hareketiyle şimdiki durumu ilişkilendirir.
Bunu yaparken rastlantısal ya da sezgisel odaklı sonuçlar üretmez, tamamen kesin sonuçlu matematiksel değerlerin işlem görmesiyle rakamlar elde eder ve grafikte uygun şekilde gösterir. Bu bazen fiyat üzerinde bir hareket yolu, bazen alt bölgede hacimsel bir gösterim, bazen de sınır belirteçleri şeklinde olabilir. Gösterimi ne olursa olsun, tüm göstergeler sübjektif değil, matematik gerçeklikli dayanaklar oluşturur.
Yabancı kaynaklarda ve Türkiye’de de yer yer İndikatör ismiyle anılan bu grubu bizler de Türkçe’deki genel kabul görmüş ismiyle “göstergeler” şeklinde isimlendireceğiz. Hali hazırda indikatör grubu Türkçe’leştirilen işlem platformlarında da aynı şekilde anılmaktadır. Göstergeler çok çeşitli özellikte ve farklı isimlerle işlem platformunuzda kullanıma hazır halde ilgili menüde yerini almıştır. Tanımlı herhangi bir göstergeyi çalıştığınız fiyat grafiğine yansıtmak bir tuşa basmak kadar kolaydır. Tatmin edici sonuçlar almak için gösterge gruplarını zaman içerisinde test etmeli ve yatırım tercihlerinize göre uygun şekilde kullanmalısınız. Zira göstergeler sübjektif bakış açısından arındırılmış sonuçlar ürettiğinden fiyat hareketlerini tahmin etmeniz için oldukça iyi dayanaklar oluşturabilir.
Teknik analiz yöntemlerinin vazgeçilmez yardımcıları olan göstergeler hizmet ettiği amaca yönelik olarak farklı gruplarda toplanabilir. Ancak işlem platformunda aynı menü içerisinde yer alır. Burada tek tek her bir indikatörün hangi gruplarda yer aldığını tanımlamamızın literatür gereklilikler dışında pratik olarak çok fazla bir faydası yok. Bununla beraber bazı ayrımlardan kısaca bahsetmekte de yarar görüyoruz.
Piyasadaki yön değişimini olaylar gerçekleşmeden önce haber vermeye çalışan gösterge grubuna genel olarak “öncü göstergeler” ismi verilmektedir. Bu tip göstergeler fiyatlarla talebi ilişkilendiren, hacimden yararlanan bir çok veriyi kullanabilir ve piyasadaki alım veya satım yoğunluğuna ilişkin değişimi, yani fiyatın yönünü önceden tahmin etmeye çalışır. Diğer yandan “artçı göstergeler” ise fiyata ilişkin değişen yönü teyit etmeye çalışır. Çeşitli fiyat ortalamalarını birbiriyle ilişkisi, kısa dönemin uzun dönemle karşılaştırılması gibi çok çeşitli yöntemlerle mevcut fiyat değişiminin geçici bir durum mu, yoksa uzun vadeli yeni bir başlangıç mı olduğunu anlamaya çalışır.
İşleyiş şekli açısından bakıldığında trendi ve trendin yön değiştirdiğini anlamaya çalışan “trend göstergeleri” ve fiyatın salınımlarından sonuçlar üretip alım satım noktaları tespit etmeye çalışan “osilatörler” birbiri içinde gruplandırılabilir. Nitekim bu başlıkları platformlar üzerinde gruplandırılmış olarak görmeniz mümkün.
Bir diğer gruplandırma şekli de alım-satım sinyali üretmesi açısından tanımlanabilir. Bazı göstergeler “mevcut değer 70 çizgisinin üzerine çıktıysa satış yap” gibi kati genel kabul görmüş yorumlara hizmet eder. Yatırımcının işleme gireceği noktayı tarif etmeye çalışır. Bazı göstergeler ise alım-satım sinyali üretmez, sadece mevcut durumu görsel olarak matematiksel gerçeklere sadık kalarak yorumlar ve yatırımcıya mevcut durumun değerlendirilmesi hususunda yardımcı olur. Sebebi her ne olursa olsun tek bir göstergenin alım-satım sinyali üretmesini beklemek ve buna göre yatırım stratejisi belirlemek yatırımcı için tatmin edici sonuçlar doğurmayabilir. Bu nedenle hangi enstrümanda hangi göstergeleri nasıl kullanacağını belirlemek yatırımcı için oldukça önemli bir seçim olacaktır. Mevcut ekonomik gelişmelerin ışığında temel analiz yöntemlerine sadık kalarak teknik analiz yöntemlerini kullanmak en başarılı sonuçları doğuracaktır. Başarılı yatırımcılar temel analiz bilgisiyle yatırım yönüne karar verirken teknik analiz araçlarını yatırıma gireceği noktayı başarılı şekilde belirmek için kullanırlar. Bununla beraber sadece teknik analiz verileri ile sonuçlar üretip başarılı pozisyonlara imza atmak son derece mümkündür. Önemli olan yatırım sistemini başarılı şekilde belirleyebilmek ve uzun vadede sisteme sadık kalabilmektir.
İşlem platformumuzda kullanıma hazır çok sayıda gösterge bulunmakla beraber piyasada en çok kullanılan bazı göstergeleri size kısaca tanıtarak fikir geliştirmenize yardım edelim. Bu sayfalara sığdıramayacağımız diğer göstergeleri de zaman içerisinde tecrübe etmenizi tavsiye ederiz.
MA – Hareketli Ortalama
Fiyatın içinde bulunduğu son X döneminin fiyat ortalamasını almak için kullanılan en temel gösterge şeklidir. Grafikte geçmişe yönelik belirli sayıdaki fiyat verisinin ortalamasını alarak şimdiki fiyat seviyesinde işaretler. Böylece şu anki fiyatın geçmişe yönelik ortalamasından ne kadar uzakta olduğu tespit edilebilir ve ortalamadan gerçekleşmiş sapma ile farklı anahtar verilerin birleştirilmesi pozisyon fikrini doğurur.
Hareketli ortalamalar kendi içinde birkaç farklı türe ayrılmaktadır. Hesaplanma şekline göre farklılık gösteren hareketli ortalama türlerinde son günlerdeki fiyat hareketlerine daha fazla ağırlık verilmesi, yoğun volatilite olan günlere daha fazla ağırlık verilmesi veya tüm günlerin eşit ağırlıklı hesaplanması gibi yöntemler bulunmaktadır.
Hareketli ortalamalar fiyat grafikleri üzerinde en çok kullanılan göstergelerden biridir. Periyot değeri kullanıcının isteğine bağlı olarak gösterge özelliklerinden değiştirilebilir ve geçmişe yönelik yapılan örnekleme sayısıyla doğru orantılı hassasiyet elde edilebilir. Bir çok yatırımcı farklı periyotlara sahip birden fazla hareketli ortalamayı grafik üzerine bindirerek ortalama çizgilerinin kesişme noktalarından sonuçlar elde etmeyi ve bunu temel veri olarak kullanmayı tercih edebilir.
Hangi amaçla kullanılırsa kullanılsın hareketli ortalamalar fiyat hareketinin olağan seyrinden ne kadar sapma gösterdiğini anlamanın en iyi yollarından biridir.
MACD – Moving Average Convergence Divergence
MACD göstergesi genel yapı itibariyle kısa dönemdeki fiyat eğilimini uzun dönemdeki fiyat eğilimi ile karşılaştıran ve son dönemdeki piyasa değişimini görsel olarak grafiğe yansıtan bir göstergedir. Standart olarak 12 günlük ortalamanın 26 günlük ortalamadan çıkarılması ile elde edilen sonuç sıfır çizgisi üzerinde pozitif ve negatif yönde yükseliş çubukları ile betimlenir. Pozitif yöne kayan yükseliş çubukları boğa piyasası gücünü gösterirken negatif yöne ilerleyen yükseliş çubukları ayı piyasasının gücünü göstermektedir. Bir bakışta piyasanın değişim duyarlılığını görsel zenginlikle sunan MACD bu nedenle vazgeçilmez göstergelerden biri olmuştur. MACD bu iki karşılaştırma dışında 9 günlük üssel ortalamayı da aynı görsel alanda histogram olarak göstermektedir. Dolayısıyla çok kısa vadedeki piyasa değişimini gösterebilmesi açısından erkenci bir gösterge görevi görür. Bu nedenle pozisyona giriş noktalarının seçiminde fazlasıyla tercih nedeni olur.
Üç farklı ortalamayı tek bir görsel alanda rahatça okunabilir formatta ilişkilendirmesi ve sonuçlar üretmesi açısından tavsiye edilen MACD standart olarak 12, 26, 9 periyotluk ortalamalarla çizilir ancak kullanıcı her üç ortalama periyodunu da isteğine göre değiştirebilir.
RSI – Relative Strength Index
1978 yılında Welles Wilder’ın Teknik Yatırım Sistemlerinde Yeni Kavramlar kitabında tanımladığı RSI, Türkçe’ye göreceli güç indexi olarak çevirilebilir. Yayınlandığı tarihten itibaren geniş yankılar uyandıran RSI bir çok yatırım platformunda sıklıkla kullanılan bir gösterge haline geldi. İlgili enstrümanın kendi iç gücünü baz alarak matematiksel hesap yapan ve içinde bulunduğu dönemi geçmiş günlere göre değerlendiren RSI grafiğe eklendiğinde alt bölümde bir histogram şeklinde gösterilir. Dikey eksende 0 ile 100 arasında bir skalada hareket eden gösterge için 30 ve 70 fiyat seviyesinde iki sınır çizilmiştir. 30 seviyesi altında bulunan RSI fiyatla uyum sağlamayan aşırı satış talebini betimlerken, 70 seviyesi üzerine çıktığında aşırı alım talebini gösterir. Bu sayede fiyat hareketinin yön değiştireceğine ilişkin öncü bilgiler vermeye çalışır.
RSI bu hesabı yaparken belirtilen periyot içindeki günlere ait düşüşleri ve yükselişleri ayrı ayrı toplar, ortalamalarını hesaplar ve şu anki fiyat seviyesi ile karşılaştırır. Bu sayede yatırım aracının kendi iç gücüyle talebi karşılayıp karşılayamayacağını anlamaya çalışır. Geçmiş dönemdeki talepler karşısında oluşan fiyat cevabı RSI için en önemli veridir ve göstergenin temeli bu belirtilen iç güce dayalıdır. Tahmin edeceğiniz gibi her bir yatırım aracının kendisine oluşan alım veya satım taleplerine farklı boyutta fiyat hareketiyle cevap vermesi pek muhtemeldir. RSI’ın temel amacı yatırım aracının bu fiyat cevabını geçmiş günlerin ortalamasıyla anlamak ve bugünkü taleplerin yaratacağı etkiyi kestirebilmektir. Dolayısıyla RSI mevcut fiyatın talebi karşılama yetisini belirli sınırlar içinde mümkün görürken, bu sınırların dışına çıkan taleplerin aşırı olacağını ve bir süre sonra fiyatın bunu karşılayamayacağını öngörür. Bunu da yukarıda 70, aşağıda 30 sınır çizgileri ile belirtir. Bu sınırların dışına çıkan değerin kısa vadede bir değişim göstergesi olacağı kabul edilir.
RSI yukarıdaki paragrafta belirtilen haller dışında da bir takım kullanım olanaklarına sahiptir. Örneğin x miktarda bir alım talebinde fiyat y noktasına ulaştıktan birkaç gün sonra x-1 miktarda talepte y+1 fiyat noktası oluşuyorsa “negatif uyumsuzluk” ismi verilen durum oluştuğu varsayılır. Bu oluşum fiyat grafiğinde birbiri ardı sıra yükselen iki tepeciğe rağmen RSI göstergesinde alçalan iki tepecik oluşur. Bu uyumsuz görünüm fiyatların talebi karşılayamayacağının bir göstergesi sayılır.
RSI fiyat grafiğine iliştirildiği anda standart olarak 14 periyotluk ortalama hesabı ile konumlandırılır. Ancak kullanıcı dilediği ortalamayı gösterge özelliklerinden ayarlayabilir.
CCI – Commodity Channel Index
Amerikalı analist Donald R. Lambert tarafından emtia piyasaları için geliştirilen CCI göstergesi hesaplama sistemine ilişkin yaklaşımı nedeniyle bir çok yatırım aracında rahatlıkla kullanım olanağı bulmuştur. Sistemin temeli geçmiş n dönemine ilişkin fiyat hareketlerinin ortalamasını ve sapmasını hesaplayarak günümüz fiyatının bu ortalamanın ne kadar uzağında olduğunu anlamaya çalışmaktır.
CCI bunun için seçilen periyotta geriye dönük olarak günlerin en yüksek, en düşük ve kapanış fiyatlarını toplayıp üçe böler. Diğer bir deyişle fiyatın ilgili periyottaki orta değeri alınır. Daha sonra ilgili dönemdeki tüm fiyatların toplamdaki basit aritmetik ortalaması bulunur. Bulunan bu değer her periyot için sapma göstergesi olarak kullanılır ve tüm periyotların bu ortalama değerden sapması tek tek bulunarak mutlak değerleri alınır. Nihayetinde ortaya çıkan sapma değerlerin ortalaması alındığında ilgili periyot toplamının ortalama sapması için iyi bir anahtar oluşur. Bu sayede ilgili yatırım aracının maksimum sapma eğilimini anlamak daha mümkün hale gelir.
CCI çıkan bu değeri sabit bir katsayı ile çarparak günümüz fiyatı ile değerlendirir ve ilgili alanda konumlandırır. Grafiğe eklenen gösterge alanında -100 ile +100 aralığında bulunan alan sapma için normal kabul edilirken, bu sınırların dışına çıkmış bir CCI göstergesi sapmanın yüksek olduğunun göstergesidir.
Lambert CCI göstergesinin yatay piyasalarda daha iyi sonuçlar üreteceğini öngörmüştür.
Bollinger Bandı
1980li yılların başında John Bollinger tarafından geliştirilen ve yazarının ismi ile anılan Bollinger Bandı fiyatın geçmişe yönelik ortalama sapma değerinin fiyatın altına ve üstüne sınır çizgileri ile tanımlanmasıyla oluşur.
Göstergenin orta kısmına çizilen basit fiyat ortalaması genellikle 20 periyottur. Bu fiyat ortalamasına +2 ve -2 sapma değerleri eklenerek üst ve alt sınır çizgileri çizilir. Böylece fiyatın olası sapma değerleri dahilinde hareket etmesi muhtemel bir kanal oluşturulur. Bu kanalın ortasında da belirttiğimiz gibi basit hareketli ortalama çizgisi bulunur.
Bollinger bandı genellikle yatay ilerleyen piyasalarda kanal sınırlarına ulaşan fiyata ilişkin alım-satım sinyali oluşturmak için kullanılabilir. Kanalın sınırına ulaşmış fiyat ortalama değerinden öngörü sınırlarına ulaşan bir sapma göstermiş demektir. Fiyat kanal dışına çıkamayıp dönüş gösterdiğinde ise kanalın diğer sınırına veya en azından ortalama seviyeye geri dönmesi düşünülebilir.
Bununla beraber trend yapan piyasalarda kanal dışına çıkan fiyat için yeni bir trend başlangıcı da öngörülebilmektedir. Kanalın dışına anlamlı miktarda çıkan fiyat ciddi bir baskı altında demektir ve hareketin devamı beklenebilir. Dolayısıyla trend başlangıcının teyidi için de Bollinger Bandı bir araç olarak kullanılabilmektedir.
Belirsizlik dönemlerinde ise Bollinger Bandı ciddi şekilde daralma göstererek yeni bir hareketin başlangıcını haber verebilir. Yönüne karar veremeyen piyasa gittikçe daralan bir üçgende hareket etmeye başladığında Bollinger Bandı da daralmaya başlar. Gittikçe daralan ve bir boğaz oluşturan bant nihayetinde kendisine geniş bir hareket alanı açarak sıçrama yapar ve yeni bir fiyat yönü oluşturur. Bu durumda sıçrama yapılan yöne hareketin devamı beklenebilir. Böylece trend başlangıcını teyit eden önemli bir gösterge şekline de dönüşebilir.
Momentum
Fiyatların belirli bir süre içerisindeki değişimini yüzde olarak göstermenin en iyi yolu Momentum’dur. Özelliklerinden değiştirebileceğiniz periyot sayısı normalde standart olarak 14 tanımlı şekilde grafiğe eklenir. Geçmişe yönelik hesaplamasında fiyatın değişim hızı oransal olarak gösterilir.
Gösterge için baz değer %100’dür ve bu değer göstergenin tam ortasındaki izafi doğrudur. Bu değerden uzaklaşan gösterge aksi yönde hareket için nedenler oluşturmaya başlar. Orta seviyedeki alanından oldukça uzak noktada tepe yapıp dönen fiyatlar için alım-satım sinyali oluştuğu düşünülür. Zira bu kuvvetli değişimin fiyatların kaldırabileceğinden daha yüksek olduğu düşünülür. Dolayısıyla zirvede sat, dipte al mantığı ile pozisyon açılabileceği öngörülür. Bununla beraber pozisyon için fiyatlarında aksi istikamette hareketlenmesini beklemek yanlış olmaz.
RSI göstergesinde olduğu gibi Momentum için de negatif uyumsuzluk öngörüsü doğru şekilde kullanılabilir. Fiyat oluşumları Momentum göstergesi ile uyumsuzluk gösterdiğinde mevcut fiyat hareketinin yön değiştirmesi beklenebilir.
Stochastics
Stochastics göstergesi ilgili enstrümanın kapanış fiyatını belirtilen periyot içindeki fiyat aralığı ile karşılaştıran bir göstergedir. Fiyatların ilgili zaman diliminde genel yöne uygun olarak kapanacağını varsayar. Yani eğer fiyatlar yükseliyorsa enstrümanın kapanış fiyatı seçilen periyod içindeki en yüksek fiyata doğru gitme eğiliminde olacak, eğer fiyatlar düşüyorsa seçilen periyot içindeki en düşük fiyata gitme eğiliminde olacaktır.
Stochastic Osilatörü grafik üzerinde eklendiğinde birbirine bağımlı hareket eden iki tane çizgi görülür. Ana çizgi %K eğrisi olarak anılır ve kesiksiz düz çizgi ile çizilir. %D olarak adlandırılan ikinci bir çizgi ise kesikli çizgi ile gösterilmektedir. %K çizgisi yavaşlatılmış değişim değerini gösterirken %D çizgisi daha dinamik ve duyarlı bir hat oluşturur.
Son kapanış fiyatı ile son beş günün en düşük fiyatı arasındaki fark en yüksek değerle en düşük değer arasındaki farka bölünür. Çıkan sonuç 100 ile çarpılarak yüzde değerine eşleştirilir. %K değeri bu şekilde hesaplanır.
%D eğrisi ise %K eğrisinin dönem içindeki hareketli ortalamasını tasvir etmektedir. Bu iki eğri arasındaki ilişki fiyatların eğilimi hakkında ipucu verdiğinden hareketle alım-satım sinyalleri oluşturulmaya çalışılır. Öngörülen alım-satım sinyalleri şu şekilde betimlenebilir:
Stochastic +20 seviyesini yukarı keserse alış
Stochastic +80 seviyesini aşağı keserse satış
Stochastic %D’yi yukarı keserse alış
Stochastic %D’yi aşağı keserse satış
Volume
Volume göstergesi ilgili yatırım aracının işlem hacmine ilişkin iki farklı ortalamasının arasındaki farkını gösteren bir tablo sunar. Grafiğe ilave edildiğinde alt bölümde yükselen çubuklar şeklindeki görünümünü oluşturur. Yükselen bir alım hacmi için yeşil, yükselen bir satış hacmi için kırmızı veri çubuğu hacimle doğru orantılı uzunlukta fiyatın altındaki yerini alır. İlgili veri çubuğu sıfır tabanından ne kadar ileriye uzanırsa kısa vadeli değişimin uzun vadeli değişime oranla o kadar fazla olduğu anlaşılır.
Volume göstergesi osilatör grubunda en çok kullanılan araçlardan biridir. Fiyatların ilerleyiş hızı ile doğru orantılı olarak yönü destekler renkte ve uzunlukta olması gelişimin sağlıklı olduğunu gösterir. Fiyatların yükselirken volume çubuğunun satış ağırlıklı görünüm alması fiyatlarla talep arasında negatif bir ilişkiye işaret eder ve bu ters oranlı gelişim güvenilmez bir gelişim için fiyat dönüşünün habercisi olabilir.
Yatırımcıların ralli diye tabir ettiği hızlı fiyat hareketlerinde işlem hacminin, yani volume’ün de bunu destekler şekilde yükselmesi beklenir. Fiyat hareketi ivmesini kaybetmeden ilerlediği halde işlem hacmi gittikçe düşüyorsa bu durum yatırımcının piyasa yönünü tekrar sorgulaması gerektiği anlamına gelir. Zira sağlıklı bir fiyat hareketinde işlem hacmi fiyatları destekler nitelikte ve nicelikte olmalıdır.
Parabolic SAR
RSI göstergesini teknik analizcilere kazandıran Welles Wilder’ın bir diğer önemli çalışması da SAR göstergesidir. Stop And Reversal (Dur ve Geri dön) tümcesinin baş harflerinin birleştirilmesi ile oluşturulmuş göstergenin grafik üzerinde okunması da oldukça kolaydır. Trendi takip eden noktasal ifade dizisi fiyatın altındayken üstüne çıktığında satış sinyali, üstündeyken altına indiğinde alım sinyali verdiği varsayılır. Wilder bu göstergeyi sürekli alım satım yapan bir otomatik ticaret sisteminin parçası olarak tasarlamıştı. Açıklamasında gösterge yer değiştirdiği anda bir önceki pozisyonu kapatarak aksi yönde yeni bir pozisyon açılması gerektiğinden bahsetmiştir. Yani sürekli bir ticaret döngüsü içerisinde pozisyonlar birbiri ardına kapatılıp açılır.
SAR göstergesi trend yapan piyasalarda nispeten başarılı sonuçlar vermesine rağmen yatay seyreden piyasalarda oldukça hatalı sonuçlar üretebilir. Bu nedenle SAR göstergesini yatırım aracına uygulamadan önce özellikle trendin gücünü ölçen bir gösterge grubuyla trendin mevcudiyeti ve hızının ölçülmesi yararlı olabilir.
SAR değerinin hesaplanması kendi içerisinde nispeten uzunca bir hesaplama gerektirir.
SAR’ın formülü ise şu şekilde hesaplanmaktadır:
SARn+1 = SARn + α(EP-SARn)
SARn değeri mevcut fiyatı, SARn+1 değeri ise bir sonraki periyot için belirlenen fiyatı temsil eder. EP (extreme point) değeri ise mevcut fiyat akışının ulaşabildiği en uzak noktayı ifade eder. Yükselen bir piyasa için en yüksek değer, düşen bir piyasa için en düşük değer EP değişkeni için atanan değerdir. Formüldeki α değeri ise işin anahtarı olup trendin hızlanma ivmesini yakalamak için kullanılan adım değeridir. Göstergeyi eklerken veya ekledikten sonra özelliklerinden değiştirebileceğiniz adım değeri SAR’ın piyasayı ne kadar uzaktan gözleyeceği anlamına gelir. Bu değişkeni ne kadar düşürürseniz SAR noktası fiyata o kadar yaklaşır ve yer değiştirme olanağı o kadar yükselir. Ancak kısa vadeli piyasa hareketlerinden etkilenip yanlış sinyal verme ihtimali de o derece artar. Wilder yaptığı analiz çalışmalarında 0,02 adım değerini standart olarak uygun görmüştür.
Fibonacci
İtalya’nın ünlü matematik dehası Fibonacci 13. Yüzyılın başlarında Liber Abaci isimli kitabını yayınlarken muhtemelen altın oran ile ilgili teorisinin yüzyıllar sonrasında bile finans dahil bir çok sektörde kullanılacağını tahmin etmekte zorlanabilirdi. Özellikle matematik ilminin Avrupa’ya yayılması ile ilgili çok önemli bir kaynak olan Liber Abaci’de Fibonacci Arap-Hint 10luk sayı sistemini, ileride kendi ismiyle anılacak sayı dizesini ve bir çok yararlı kuramını Avrupa’ya taşıdı.
Teknik analiz bölümümüzün bu başlığını temsil eden ve farklı kategorilerde çeşitli kullanım şekilleri incelenecek Fibonacci oranları ile ilgili genel kuramlar basit bir sayı dizesini temel almaktadır. Fibonacci’nin ilgili kitabında kapalı bir ortamda tavşan ailesinin üremesiyle ilgili bir problemden yola çıkarak izah ettiği bu sayı dizesinde her rakam kendisinden önce gelen iki rakamın toplamına eşittir. 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89… şeklinde uzayıp giden ve genellikle “Fibonacci sayıları” şeklinde isimlendirilen bu sayı dizesinin en önemli özelliği her sayının kendisinden bir önceki sayıya bölünmesi ile her aşamada gittikçe 1,618 rakamına yaklaşılmasıdır. Bu rakam matematikte “altın oran” şeklinde anılmakta olup bir çok alanda kullanılmaktadır. Bilinen bir çok matematiksel şekil ve oluşumlarda altın oran bulunur. 1,618 temel oranı yanında sayı dizesinde farklı sayı grupları arasındaki oranlar da sık sık kullanım alanı bulabilmektedir.
Garip şekilde hayatın ve doğanın her bir alanında altın oranın izlerine fazlasıyla rastlamak mümkündür. Bir ay çiçeğinin tacından, çam kozalağına; insan vücut ölçülerinden mimari eserlere kadar hayatın her alanında bu altın orana rastlamak fazlasıyla olasıdır. İnsan hayatı ve doğanın içine bu denli sıkıca kenetlenmiş bir matematiksel gerçeği insan davranışlarında ve dolayısıyla finans piyasası içinde alım satım kararlarında aramak hiçte yanlış olmayacaktır. Zira tüm yatırım araçlarına ilişkin fiyat hareketleri insan davranışının bir sonucudur. Yatırımcının tüm hissiyatını ve kararlarını yansıtan fiyatlar elbette insan öğesiyle sıkı bir ilişki içerisinde ilerler. Dolayısıyla fiyat grafiklerinde önemli direnç ve destek noktaları, inişler-çıkışlar, alım-satım kararları Fibonacci oranları ile çoğu kez sıkı bir ilişki içerisinde olabilir.
Fibonacci sayı dizeleri ile ilgili kullanılan en önemli oranlar 0.618 , 0.500 , 0.382 olarak anılabilir. Bununla beraber 0.236 , 0.764 oranları da yer yer kullanılmaktadır.
İşlem platformumuzda Fibonacci araç çubuğu altında kullanabileceğiniz birden fazla araç bulunmaktadır. Bunları nasıl kullanacağınız ile ilgili ayrıntılı bilgiyi sizlere bu başlık altından aktarmaya gayret edeceğiz.
Fibonacci Retracement
Belirli bir başlangıç noktasından hızlanıp ivmesini tamamlayana kadar ilerleyen herhangi bir fiyat geri dönerken çoğu kez Fibonacci oranları ile belirtilen geri çekilme noktalarında engelle karşılaşabilir. Belirtilen bu seviyeler hareketini tamamlamış ana trendin en düşük ve en yüksek noktaları arasında çizilen bir Fibonacci Retracement aracıyla rahatlıkla saptanabilir. İlgili araç çubuğunu seçip fare imlecini belirtilen fiyat genliğinin alt ve üst sınırlarında işaretlemek geri dönüş seviyeleri ile ilgili Fibonacci destek veya direnç oranlarının otomatik çizilmesi için yeterlidir. Örnek grafiğimizde de bu yöntemle 15 Mart tarihinden başlayıp 21 Mart tarihine kadar devam eden bir hareket için Fibonacci Retracement konumlandırılmıştır. İlgili yükseliş hareketinin yoluna devam etmeden önce gerçekleştirdiği düzeltme hareketlerinde 0,382 ve 0,500 hatlarında ciddi destekle karşılaştığı açıkça görülmektedir. Bu seviyelerin tesadüfi olduğunu söylemek oldukça zordur. Belirtilen alanlarda yatırımcı davranışlarının destek oluşturması çoğu analizci tarafından Fibonacci doğası ile ilişkilendirilmektedir. Sebebi ne olursa olsun var olması muhtemel böyle bir ilişkiyi fiyat grafiklerinde analiz biçimi ve pozisyon hedef tayini olarak kullanmak yanlış olmayacaktır.
Yatırım araçlarına ilişkin tüm fiyat hareketlerinin belirli bir yönde kesintisiz oluşması elbette beklenemez. Yüksek ivmeye sahip hareketler dahi belirli zaman aralıkları ile geri çekilmeler ve duraksamalar yaşayabilir. İlerleme yönüne sadık kaldığı halde zaman zaman geri çekilme hareketi yaşayan fiyatların bu esnadaki durumunun çözümlenmesi için Fibonacci oranları iyi birer yardımcı görevi görür. Bu nedenle altın oranları anlamak ve grafik üzerinde pratik yapmak pek çok yarar sağlayabilir.
Fibonacci Retracement hem yükselen, hem düşen trende sahip grafiklerde de rahatlıkla uygulama alanı bulabilmektedir. Yükselen grafikte dipten zirveye, alçalan grafikte zirveden dibe doğru çizim yapmak doğru uygulama şekli olacaktır.
Fibonacci Fans
Her ne kadar Fibonacci Retracement kadar yoğun kullanılmasa da Fibonacci Fans aracı belirli bir trendin ilerleyişine ilişkin anlamlı referans noktaları verebilir. Belirli bir yöne sahip trend esnasında dip ve ara zirve arasına çekilen Fibonacci Fan çizgileri trend eğimi ile uyumlu bir yükseliş ve geri çekilme hatları tanımlayabilir. Bu hatlar sayesinde pozisyonlara ilişkin giriş ve çıkışlar için görsel referans bölgeleri oluşturabilir.
Geri Dönüş Seviyeleri’nin aksine Fan Çizgileri dip nokta ile en üst zirve arasına değil, genellikle dip ile arada şekillenmiş bir zirve arasına çekilir. Böylece belli bir trende ilişkin yönelimin geleceği ile ilgili ipucu almak daha kolay olabilir. Bununla beraber geri çekilme noktaları ile ilişkin anlamlı bölgeler elde etmek mümkün olabilir. Zira örneğimizde bir yükseliş trendine eklenmiş Fibonacci Fan’ın mevcut eğime münhasır destek ve direnç noktalarını başarıyla betimlediği görülmektedir.
Fibonacci Fan’ları hem yükselen, hem düşen trende sahip grafiklerde de rahatlıkla uygulama alanı bulabilmektedir. Yükselen grafikte dipten zirveye, alçalan grafikte zirveden dibe doğru çizim yapmak doğru uygulama şekli olacaktır.
Fibonacci Time Zones
Fiyat hareketlerinin zaman içerisindeki dağılımı belirli periyotlarda yön değiştirmeye ya da önemli hareketlerde bulunmaya çalışabilir. Herhangi bir anda oluşan sert hareketlerin gelecekte bir takım yansımalar oluşturacağı ve bu yansımaların gittikçe artan zaman aralıklarında kendini göstereceği varsayılır. Söz konusu bu periyotların grafik üzerinde işaretlenmesi için Fibonacci Time Zones adı verilen zaman bölgeleri belirteci kullanılır.
Fibonacci Time Zones isimli araç çubuğunu seçip ilk çıkış noktasını grafik üzerine işaretlediğiniz anda imlecinizi takip eden birbirine paralel dik çizgiler görürsünüz. Yatay düzlemdeki mesafesi birbirine altın oran korunarak konumlandırılan bu dikey çizgiler zaman düzleminde birbiri ardı sıra yerleştirilir. Herhangi iki nokta arasında yükselmiş veya düşmüş bir fiyatın dibi ile zirvesi arasına yerleştirilen Fibonacci Zaman Bölgesi sonraki zaman adımlarını grafik üzerinde otomatik olarak tanımlar. Böylece grafiğin seyri içerisinde hangi zaman dilimlerinde önemli sayılabilecek hareketler oluşabileceği anlaşılmaya çalışılır.
Teknik analizciler süregelen her fiyat hamlesinin geçmişe bağlı bir çok etken davranışın gölgesinde kaynaklandığı düşüncesiyle tüm fiyatlandırma tarihinin birbirine bağımlı bir çok olayı barındırdığını düşünür. Meydana gelmekte olan bir fiyat hareketi sonraki tüm davranışları etkileyebilecek potansiyele sahiptir. Bu nedenle çok yoğun kullanılmasa da Fibonacci Time Zones geçmiş ve geleceği zaman ölçeğinde ilişkilendiren bir araç olarak öne çıkmaktadır.
Destek Ekibimiz İle
İletişime Geçinİhtiyacınız olduğu her an çözüm üretmek için buradayız.
Türkiye (Türkçe)
Worldwide (English)
0850 780 4800
Bilgi Bankası
Destek Sistemi
Giriş Yap
Hesap Oluştur
